‘We willen een reconstructie van dat gebied maken, vertelt bijzonder hoogleraar Militaire geschiedenis Floribert Baudet, die het project trekt. ‘Enerzijds willen we dat doen door het maken van verhalen op basis van interviews met mensen die op het Marineterrein hebben gewoond of gewerkt. Daarnaast willen we een 3D-reconstructie van het terrein maken in verschillende periodes van de geschiedenis.’

Om de verhalen boven water te krijgen, is Baudet bezig met het opzetten van een netwerk. Zo vinden in samenwerking met het Scheepvaartmuseum gesprekken in de wijk plaats en zijn er plannen om een reünie te organiseren voor oud-marinemedewerkers. ‘Daarnaast bieden we binnen de UvA-master Militaire geschiedenis een nieuw keuzevak aan, met als thema maatschappij en krijgsmacht. De focus ligt daarin ook op het Marineterrein, wat betekent dat studenten van de master ook kunnen meewerken aan het ontsluiten van de verhalen.’

Bezet gebied en spionagehub

Volgens Baudet zijn er nog tal van verhalen te ontdekken. ‘Het gebied kent een ontzettende rijke militaire en economische geschiedenis. In de zeventiende eeuw was het de aangewezen plek voor de scheepswerf van de Republiek. Ook huisvestte het eiland het magazijn van de Admiraliteit van Amsterdam, een van de voorlopers van de Koninklijke Marine. Door de eeuwen heen bleef het militaire aspect centraal staan voor het terrein. Zo fungeerde het in de twintigste eeuw ook als spionagehub. Een deel van gegevens daarover ligt nog steeds achter slot en grendel.’

Daarnaast is een groot gedeelte van de verhalen over het gebied ook nog niet bekend. ‘In de Tweede Wereldoorlog werd het terrein bezet door de Duitsers, die het omdoopten tot een logistiek steunpunt voor de distributie van voedsel, post en andere goederen voor de Duitse troepen in Amsterdam. Ook over de tijd daarna, toen politieke delinquenten op het terrein werden vastgehouden en later naar het Java-eiland werden getransporteerd, is heel weinig bekend. Dat hopen we te veranderen.’

Stadsontwikkeling

Het ontrafelen van het verleden past bij de nieuwe fase die het gebied is ingegaan. Het gebied wordt op een andere manier ingericht en gedeeltelijk toegankelijk voor inwoners van Amsterdam. De gemeente Amsterdam besloot het terrein aan te wijzen tot innovatieplek, waar wordt geëxperimenteerd in het kader van duurzaamheid, wonen en werken. In totaal moeten er 800 woningen komen, en ruimte voor start-ups, grotere bedrijven en onderwijsinstellingen.

‘Eigenlijk passen de plannen voor het gebied heel erg goed bij de historische rol van het Marineterrein,’ zegt Baudet. ‘De scheepsbouw van de Republiek was een tijdlang state of the art en er vond heel veel innovatie plaats, net zoals de gemeente nu van plan is.’

Op vrijdag 27 juni wordt het project uitgebreid gepresenteerd in het Scheepvaartmuseum tijdens Vlootschouw: een tweejaarlijks evenement voor iedereen die affiniteit heeft met het maritieme verleden van Nederland en België, waarvan in 2025 de derde editie wordt georganiseerd.